تاثیر تهدیدات زیست‌محیطی بر امنیت ملی (مطالعه موردی: کرانه‌های جنوبی دریای خزر)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته جغرافیای سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم‌ و تحقیقات تهران

2 استادیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس

3 استادیار جغرافیای سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت

4 استاد جغرافیای دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم‌وتحقیقات تهران

چکیده

در دهه­های اخیر تغییرات زیست‌محیطی، چالش‌های اساسی را در ارتباط با امنیت انسانی در جهان ایجاد کرده است. بخشی از این ناامنی، ناشی از بحران‌های طبیعی است که امنیت ملی کشورها را متاثر ساخته است، از این‌رو از متغیرهای اساسی امنیت ملی محسوب می­شوند. ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی، از کشورهای است که از ناامنی‌های زیست‌محیطی تأثیرپذیر بوده و این شرایط حیات شهروندان آن را تهدید می­کند. یکی از مناطقی که بیشترین تاثیرگذاری را بر دگرگونی­های طبیعی ایران دارد، کرانه­های جنوبی دریای خزر است و تداوم آن بستر ایجاد بحران ملی و منطقه­ای را در پی دارد. تحقیق حاضر با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده و منابع مورد نیاز به روش کتابخانه­ای جمع­آوری شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که حوزه خزر به دلیل موقعیت بیوکلیمایی، ژئومورفولوژیکی، ساختار زمین‌شناختی و زمین­لغزشی زیرسطحی و ...، در معرض تهدیدات بالقوه و بالفعل قرار دارد. از آنجا که زندگی ساکنان کرانه‌ای خزر و سایر اکوسیستم­های وابسته، به پایداری این اکوسیستم بستگی دارد، بروز هر نوع تهدیدی(طبیعی یا انسان ساخت)، بر تمام فضاهای مرتبط با خزر و کرانه‌های آن تاثیر می­گذارد و این دگرگونی با بحران‌های گسترده انسانی و ناامنی همراه خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


منابع و مآخذ
الف) منابع فارسی
- آتا اف، تورکا (1378). «دریای خزر مشکلات و مسائل زیست‌محیطی»، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال ششم، شماره 21، صص123-115.
- احمدی، محمود؛ داداشی‌رودباری، عباسعلی‌ (1395). «توفان‌های ریزگرد دریای خزر، چالشی جدید در حوزه بحران‌های شهری»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی پدافند غیرعامل در حوزه دریای خزرآبان، گیلان: دانشگاه گیلان.
- انصاری، معصومه (1393). «امنیت زیست‌محیطی و چالش‌های محیط‌ زیست دریای خزر»، دومین همایش سراسری محیط‌زیست، انرژی و پدافند زیستی، تهران: موسسه آموزش عالی مهر اروند، گروه ترویجی.
- بنی‌اسد، مجتبی (1388). «تهدیدات زیست‌محیطی و امنیت خلیج فارس»، فصلنامه خاورمیانه، سال شانزدهم، شماره 2، صس 142-123.
- جاجرمی، کاظم و همکاران (1392). «ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻬﺪﯾﺪات زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ در اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ اﯾﺮان»، فصلنامه راهبرد، سال بیست‌و‌دوم، شماره 67، صص 230-193.
- حافظ‌نیا، محمدرضا (1385). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد: انتشارات پاپلی. 
- حسینی، سیدرسول؛ امیری، عبدالله؛ یاری، سجاد؛ سمواتی، حمیدرضا (1395). «بررسی جغرافیای نظامی استان‌های حوزه دریای خزر با رویکرد پدافند غیر عامل»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی پدافند غیرعامل در حوزه دریای خزر، گیلان: دانشگاه گیلان.
- حسینی، سیدرسول؛ سمواتی، حمیدرضا (1395). «ارزیابی ریسک زیست‌محیطی دریای خزر با استفاده از روش AHP و TOPSIS با رویکرد مدیریت بحران و پدافند غیرعامل»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی پدافند غیرعامل در حوزه دریای خزر، گیلان: دانشگاه گیلان.
- حیدرزاده، مرتضی و همکاران (1395). «اهمیت ژئومورفولوژی نظامی‌دریای خزر و پدافند غیرعامل»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی پدافند غیرعامل در حوزه دریای خزر، گیلان: دانشگاه گیلان.
- دانه‌کار، افشین (1377). «پیشگیری از بحران زیست‌محیطی در دریای خزر»، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال ششم، شماره 21، صص 136-131.
- دهقان، فتح‌الله (1384). دریای خزر و امنیت ملی، تهران: مؤسسه فرهنگی هنری بشیر علم و ادب.
- زین‌العابدین، یوسف (1386). طرح پژوهشی «درک ژئوپولتیکی مسائل زیست‌محیطی به‌عنوان پدیده‌ای نو ظهور (مطالعه موردی: دریاچه ی کاسپین)»، گیلان: دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت.
- سیمبر، رضا (1381). «بحران زیست‌محیطی و امنیت دریای خزر»، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 40، صص 144-129.
- صلح‌جو، سمانه؛ فهیم، آذین؛ ذوالفقاری، علی (1395). «بررسی تأثیر تغییرات جهانی آب و هوا در پراکنش پشه Aedes aegypti در حوزه دریای خزر»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی پدافند غیرعامل در حوزه دریای خزر، گیلان: دانشگاه گیلان.
- علایی طالقانی، محمود (1382). ژئومورفولوژی ایران، چاپ دوم، تهران: انتشارات قومس.
- عطایی، هوشمند؛ احمدی، فریبرز (1389). «بررسی گرد و غبار به‌عنوان یکی از معضلات زیست‌محیطی جهان اسلام، مطالعه موردی: استان خوزستان»، مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین‌المللی جغرافی‌دانان جهان اسلام، ایران: زاهدان.
- غفاریان، پروین و همکاران (1394). «شبیه­سازی ریزگردهای گسیل شده از صحرای ترکمنستان به کرانه­های دریای خزر»، نشریه تحقیقات کاربردی جغرافیایی، سال پانزدهم، شماره 38، صص 164-141.
- فرج­زاده، منوچهر، شریفی، نوید (1391). «تأثیر تغییرات آب و هوایی بر امنیت محیطی و انسانی»، پنجمین کنگره انجمن ژئوپلیتیک ایران قابلیت­ها و ظرفیت­های کاربردی جغرافیای سیاسی، گیلان: دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت.
- مستقیمی، بهرام (1384). حفظ محیط‌زیست دریای خزر راهکارهای دیپلماتیک، تهران: انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین‌الملل وزارت امور خارجه.
- قربانی، رسول؛ باغفلکی، مریم؛ شالویی، فردین (1391). محیط‌زیست دریای خزر، چاپ اول، گرگان: انتشارات دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.
- قلی‌زاده، سیدابراهیم و همکاران (1391). «بررسی چالش‌های تحقق امنیت پایدار در مناطق مرزی (مورد مطالعه: مرز استان خراسان رضوی با افغانستان)»، مجموعه مقالات پنجمین کنگره انجمن ژئوپلیتیک ایران قابلیت‌ها و ظرفیت‌های کاربردی جغرافیای سیاسی، گیلان: دانشگاه آزاد واحد رشت.
- کاویانی‌راد، مراد (1389). «تحلیل فضایی مخاطرات محیطی بحران‌های بوم‌شناسی در ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال سیزدهم، شماره دوم، صص 57-33.
- کهیل، مایکل (1387). محیط‌زیست و سیاست اجتماعی، ترجمه: حسین حاتمی‌نژاد و سهراب امیریان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- مجتهدزاده، پیروز (1381). جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، تهران: سمت.
- مفیدی، ع؛ کمالی، س؛ زرین، آ (1394). «ارزیابی توان مدل RrgCM4 پیوند خورده با طرح‌واره غبار در آشکارسازی ساختار توفان‌های گرد و غباری تابستانه در دشت سیستان»، فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، سال سوم، شماره 3، صص 69-51.
- نامی، محمدحسین (1388). زیرساختار داده‌های مکانی منطقه‌ای دریای خزر و خلیج فارس، تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
ب) منابع انگلیسی
- Arpe, K. & Leroy, S. A. (2007). The Caspian Sea Level forced by the atmospheric circulation,as observed and modelled. Quaternary International
- Bojanowski, A (2002). Welt Online Nachrichten magazin ,http://www.stern.de/archiv/alle/2002 /12/17
- Berger,(2015). Infectious Diseases of Iran, GIDEON Informatics Inc.
- Dutra T. Costa D.P. Barboza C.F.S. Alves L. & Castro H.C. (2216), “Dengue, Zika and Chicungunha: The use of a mathematic concept to develop an educational game for helping on fighting important viral diseases”, 127-134.
- Graham CH, Loiselle BA, Velásquez-Tibatá J, Cuesta CF, (2011). “Species Distribution Modeling and the Challenge of Predicting Future Distributions”. IAI-SCOPE, Sao José dos ampos, Brazil
- Kraemer, M. U. Sinka, M. E. Duda, K. A. Mylne, A. Q. Shearer, F. M. Barker, C. M. ... & Hendrickx, G. (2012). “The global distribution of the arbovirus vectors Aedes aegypti and Ae. Albopictus,Elife, 4, e, 8347.
- Shafer,S and A.Murphy, Conca.(1993). “The territorial strategies of IGos implications for environment and development، Global Government
- Turuncoglu, U. U. Elguindi, N, Giorgi, F. Fournier, N. & Giuliani, G. (2013). Development and validation of a regional coupled atmosphere lake model for the Caspian Sea Basin. Climate dynamics,41(7- 8), 1731- 1748.
- Wu, X. Lu, Y. Zhou, S. Chen, L. & Xu, B. (2016). “Impact of climate change on human infectious diseases: Empirical evidence and human adaptation”, Environment international, 86, pp14-23.
- Vostokov EN(1997). Natural Environment destabilization in the Caspian region im the connection with fuel-power resourrces development. RF Ministry of atural Resourse.
- Zonn IS, Zhlitosv SS (2004). Casppian region: geography, politics, cooperation, Moscow.
- http://www.arshnews.ir/vdcd9z0k.yt0no6a22y.html
- http://www.civilica.com/Paper-IRSEN05-IRSEN05_010.html
- http://www.inio.ac.ir/Default.aspx?tabid=9911
- htt://www.mana.ir/110/index.aspx?nid=69805&mid=13607