نقش رشد طبقه متوسط جامعه در تغییر گفتمان غالب جامعه ایران از 1332 تا 1357( با تأکید بر نظریه تحلیل گفتمان لاکلاو و موف)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مسائل ایران ، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایرا ن

2 استادیارعلوم سیاسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی ،کرمانشاه، ایران.

چکیده

تحولات اجتماعی در طول تاریخ مورد مطالعه اندیشمندان علوم اجتماعی قرار داشته و طبقات مختلف جامعه از جمله طبقه متوسط جدید به عنوان یکی از دغدغههای آنان مطرح بوده است. این طبقه متوسط که منشأ تحولات اجتماعی در طول تاریخ بوده است را، اگر بر اساس معیارهای نظریه تحلیل گفتمان لاکلاو و موف بنگریم، خواهیم یافت که هرگونه تغییرات در کل جامعه از جمله این طبقه را صرفاً باید از منظر گفتمانی نگریسته و تحلیل نمود. از دیدگاه تحلیل گفتمانی لاکلاو و موف، هر اقدام و عملی در صورتی دارای مفهوم و معنا بوده و قابل تبیین است که در قالب گفتمانی که طی آن به وقوع پیوسته است دیده شده و تبیین گردد. اگر تحولات اجتماعی و از جمله جهت-گیریهای طبقه متوسط را با منظر گفتمانی لاکلاو و موف بنگریم، باید به این موضوع نیز بپردازیم که چه اتفاق و تحولی و چگونه موجبات تغییر گفتمان غالب را فراهم میآورد. به عبارت دیگر تحولات اجتماعی چگونه تغییرات گفتمانی را موجب میگردد.
در نوشتار پیشرو، تحولات طبقه متوسط امروزی ایران طی سالهای 32 تا 57 از دید نظریه تحلیل گفتمان لاکلاو و موف و براساس سه مؤلفه حوزه گفتمانی، عینیت گفتمانی و دسترسی گفتمانی و علت همسانی گفتمان طبقه متوسط امروزی جامعه ایران و نخبگان انقلابی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • آبراهامیان، یرواند (1394)، «مردم در سیاست ایران (پنج پژوهش موردی)»، ترجمه بهرنگ رجبی، چاپ نهم، تهران: نشر چشمه.
  • اخوان کاظمی، بهرام (1390)، «نقد و ارزیابی تحلیل گفتمان لاکلاو و کاربرد آن در سیاست»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 42، شماره 4، 1391، ص 20-1.
  • ازغندی، سید علیرضا (1382)، «تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران (1357 1320)»، انتشارات سمت، چاپ اول.
  • اسمیت، بنیامین (1389)، «نفت، توسعه دیرهنگام و انقلاب»، ترجمه سعید میرترابی، انتشارات دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).
  • اشرف، احمد؛ بنوعزیزی، علی و افروغ، عماد (1372)، «طبقات اجتماعی در دوره پهلوی»، فصلنامه راهبرد، زمستان 1372، شماره 2، صص 102 تا 126.
  • بشیر، حسن (1385)، «تحلیل گفتمان دریچه برای کشف ناگفته­ها»، تهران: دانشگاه امام صادق(ع)، چاپ چهارم.
  • بهداد، سهراب و فرهاد معمانی (1393)، «طبقه و کار در ایران»، ترجمه محمود متحد، تهران: انتشارات آگاه.
  • پریچهر، ابراهیمی (1376)، «طبقه متوسط جدید در جوامع غربی و ایران»، فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، شماره 9، صص 19 تا 50.
  • پارکر، ریچارد (1386)، «افسانه طبقه متوسط در آمریکا»، ترجمه عبدالعلی دستغیب، کیهان فرهنگی، شماره 248، صص 19 تا 24.
  • تدرابرت گر (1379)، «چرا انسان­ها شورش می­کنند»، ترجمه علی مرشدی راد، پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ دوم، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
  • جعفری‌نژاد، عفت (1385)، «اندیشه: نظریه عصبیت در مقدمه ابن خلدون»، میان‌رشته‌ای، کیهان فرهنگی، شماره 243 و 244، صص 50 تا 54.
  • جهانگیری، سعید؛ طاهری، ابوالقاسم؛ ازغندی، علیرضا و ساعی، احد (1397)، «دولت رانتیر، طبقه متوسط جدید و بی­ثباتی سیاسی در عصر پهلوی دوم»، فصلنامه پژوهش­های انقلاب اسلامی، شماره 27، صص 7 تا 26.
  • حقیقت، سید صادق (1385)،«روش­شناسی علوم سیاسی»، قم: دانشگاه مفید، دوفصلنامه سیاسی، پاییز و زمستان 1393، شماره 46-45، صص 113 تا 142.
  • رضوانی، روح­الله (1393)، «دگرگونی اجتماعی»، پژوهشکده باقرالعلوم.
  • رفیع­پور، فرامرز (1380)، «توسعه و تضاد»، تهران: انتشار.
  • رفیع‎پور، فرامرز (1378)، «آناتومی جامعه»، تهران: انتشار.
  • سلطانی، علی­اصغر (1384)، «قدرت گفتمان و زبان سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران»، تهران: نشر نی.
  • شفیعی­فر، محمد؛ قاسمی، الهام و عباسی، رضا (1393)، «طبقه متوسط جدید و بی­ثباتی در ایران (1320 – 1357)»، فصلنامه پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال چهارم، شماره 1، صص 21 تا 38.
  • عیوضی، محمدرحیم (1388)، «تحولات سیاسی اجتماعی ایران 1357 1320»، به اهتمام مجتبی مقصودی، تهران: انتشارات روزنه، چاپ سوم.
  • فوکو، میشل (1377)، «ایرانیان چه رویایی در سر دارند؟»، ترجمه حسین معصومی همدانی، تهران: نشر هرمس، چاپ اول.
  • قادری، طاهره و سجاد، کاوه (1394)، «بازشناسی طبقه متوسط جهانی (با توجه به طبقه متوسط آسیایی)»، فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، صص 193 تا 234.
  • کسرایی، محمدسالار (1388)، «نظریه گفتمان لاکلاو و موف ابزاری کارآمد در فهم و تبیین پدیده­های سیاسی»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 39، شماره 3، صص 360-339.
  • کفاش، امید (1391)، «درآمدی تحلیلی بر انقلاب اسلامی ایران»، تهران: قصیده­سرا.
  • کلانتری، عبدالحسین (1391)، «گفتمان از سه منظر زبانی­شناختی، فلسفی و جامعه‌شناختی»، تهران: انتشارات جامعه­شناسان.
  • گازیوروسکی، مارک ج (1371)، «سیاست خارجی آمریکا و شاه، مبنای دولتی دست نشانده در ایران»، ترجمه فریدون فاطمی، تهران: نشر مرکز، چاپ اول.
  • لاکلاو، ارنست (1377)، «گفتمان»، ترجمه حسینعلی نوروزی، تهران: انتشاراتگفتمان.
  • لاکلاو، ارنستو و موف، شنتال (1393)، «هژمونی و استراتژی سوسیالیستی به سوی سیاست دموکراتیک رادیکال»، ترجمه محمد رضایی، تهران: انتشارات نشر ثالث.
  • محدثی، حسن (1390)،«تمایز نظریه اجتماعی و نظریه جامعه‎شناختی؛ راه‌حلی برای مشکل اسلامی‌سازی جامعه‌شناسی در ایران»، مطالعات اجتماعی ایران، سال پنجم، شماره 4، صص 86 تا 112.
  • مسعودی­نیا، محمد و محمدی‎فر، نجات (1390)، «طبقه متوسط جدید در ایران؛ تهدید یا فرصت»، فصلنامه سیاسی اقتصادی، شماره 283، صص 60 تا 73.
  • موسوی، سید علی (1384)، «اسلام، سنت، دولت مدرن»، تهران: انتشارات نشر نی.
  • واعظ، نفسیه (1388)،«تأثیر متغییر شخصیت در فرایند تصمیم­گیری در سیاست خارجی ایران در واپسین دهه حکومت پهلوی دوم»، فصلنامه مطالعات تاریخ فرهنگی، شماره 2، صص 207 تا 240.
  • هزار جریبی، جعفر و صفری شالی، رضا (1389)، «بررسی نظری در شناخت طبقه متوسط (با تأکید بر طبقه متوسط جدید)»، فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، شماره 50، صص 63 تا 90.
  • همایون کاتوزیان، محمدعلی (1392)، «اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان سلسه پهلوی»، ترجمه محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، نشر مرکز، چاپ نوزدهم.
  • یامین­پور، وحید (1389)، «طبقه متوسط جدید، تفاوت (گسست) نسلی و بایسته­های سیاست‌گذاری رسانه»، فصلنامه رسانه، شماره 83، صص 33 تا 52.
  • یورگنسن، ماریان و فیلیپس، لوئیز (1395)، «نظریه و روش در تحلیل گفتمان»، ترجمه هادی جلیلی، تهران: انتشارات نشر نی، چاپ ششم.