استدلال های سیاستگذاران الگوی توسعه ی نئولیبرالی علیه بُعد اجتماعی-اقتصادی حقوق شهروندی مندرج در قانون اساسی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران ایران

2 گروه علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، ایران

چکیده

سیاستگذاران راهبرد تعدیل ساختاری در برنامه های توسعه ی کشور علت عقب ‌ماندگی ‌ها را سیاست‌های رفاهی دولت در حوزه سیاستگذاری عمومی معرفی کرده اند؛ در حالیکه سیاست های رفاهی منطبق با اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بودند. لذا پیامد اصلی برنامه های توسعه، به حاشیه رفتن بُعد اجتماعی-اقتصادی حقوق شهروندی از جمله مسکن، آموزش، سلامت و سایر شاخص های رفاهی است. حقوق شهروندی دارای سه بُعد حق مدنی،حق سیاسی و حق اجتماعی-اقتصادی می باشد. واکنشی که در تقابل با بُعد اجتماعی-اقتصادی حقوق شهروندی شکل گرفت، عبارت است از تجویز و اجرای سیاست های تعدیل ساختاری در حوزه سیاستگذاری و مدیریت دولتی همراه با نقد معاصر به دولت رفاه بعنوان کارگزار تـحقق بـخشیدن به حقوق شهروندی. هدف این مقاله تشریح استدلال های واکنشی اقتصاددانان طرفدار بازار آزاد درمخالفت با دولت رفاه براساس نظریه آلبرت هیرشمن (خطابه های ارتجاع: انحراف، بیهودگی و مخاطره) است و با روش تحلیلی- اسنادی، شگردهای استدلالی مخالفان بررسی شده اند. یافته ها نشان می دهد در آغاز، استدلال انحراف بیش از سایر استدلال ها در توجیه راهبرد تعدیل ساختاری در برنامه های توسعه ی کشور کاربرد داشت. اما در دوره های دیگر بویژه اکنون، بانفوذترین استدلال در نادیده گرفتن بُعد حقوق اجتماعی-اقتصادی متبلور در سیاستگذاری دولت رفاه، استدلال مخاطره است. استدلال بیهودگی همیشه نقش استدلال فرعی و یدکی را دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • منابع

    الف- فارسی

    • آشوری، داریوش (1337) دانشنامه سیاسی، تهران: مروارید
    • آلستون، فیلیپ (1397) فقر شدید و حقوق بشر، فصلنامه تأمین اجتماعی، سال 13، شماره چهارم، 187- 216
    • ابوالحسنی هستیانی، اصغر (1388) «بررسی اصول (اقتصادی) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، مجله دین و ارتباطات، شماره 13 و 14، 147-188.
    • احمدی­امویی، بهمن (1385) اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی، تهران: گام نو.
    • احمدی­امویی، بهمن (1387) مردان جمهوری اسلامی چگونه تکنوکرات شدند، تهران: گام نو.
    • ﺍﺣﻤﺪﻱ، ﺳﻴﺪﻭﺣﻴﺪ (1384) «ﺑﺮﺭﺳﻲﻧﻘﺶ ﻭ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﺩﻭﻟﺖ ﺩﺭ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﺴﮑﻦ»، مجله روند، دوره 15، شماره 46، 41-66.
    • الهامی، امیرحسین، ریاضی، وحید (1399) «دولت و سیاستگذاری اجتماعی توسعه اقتصادی در ایران» فصلنامه مطالعات بین رشته­ای دانش راهبردی، تهران، 10(41).
    • امامقلی پور، سارا (1397) «عدالت در توزیع بار مالی هزینه‌های بخش بهداشت و درمان در ایران»، اقتصاد و بانکداری اسلامی، دوره ۲۱ شماره ۲۴، 131-147.
    • بانک جهانی (1397) گذار از چالش­های اقتصادی: درک آخرین روندهای فقر در ایران 1388-1395، گروه مطالعاتی جهانی اقتصاد کلان و مدیریت مالی خاورمیانه و شمال آفریقا، ناظر اقتصادی ایران
    • بانک جهانی (1395) به سوی همپیوندی مجدد، ناظر اقتصادی ایران، گروه مطالعاتی جهانی اقتصاد کلان و مدیریت مالی خاورمیانه و شمال آفریقا، ناظر اقتصادی ایران
    • تفضلی، فریدون (1381) از یونان و روم باستان تا انقلاب صنعتی: تکامل آهسته اندیشه ها و شیوه تفکر اقتصادی، مجله تحقیقات اقتصادی، 37 (2) ، 107-147
    • توسلی، غلامعباس، نجاتی­حسینی، سیدمحمود (1383) واقعیت اجتماعی شهروندی در ایران، مجله جامعه­شناسی ایران، 5 (2)، 32-62.
    • رضوی، سیدمعاون، یاسمنجی، کاوس، حسن­زاده، علی‌ (1384) عدالت در مشارکت مالی در نظام سلامت، تهران: اندیشمند.
    • رمضانی آرانی، مجید، محمدیان ساروی، محسن(1399) شناسایی و اولویت­بندی عوامل اقتصادی مؤثر بر بروز نارضایتی­های اجتماعی فصلنامه مطالعات بین رشته­ای دانش راهبردی، تهران، 10(38).
    • زاهدی­مازندرانی، محمدجواد (1379) ظهور و افول دولت رفاه، فصلنامه تأمین اجتماعی، تهران، 2 (3)، 129-164.
    • زیباکلام، صادق، اتفاق‌فر، فرشته (1395) هاشمی بدون روتوش، تهران: روزنه.
    • سعیدی، علی­اصغر (1386) چالش­ها و فرصت­های تدوین نظام رفاهی جامع در ایران بعد از انقلاب، مجله دین و ارتباطات،14 (31)، 69-91.
    • شاکری، عباس (1395) مقدمه‌ای بر اقتصاد ایران، تهران: رافع.
    • شیانی، ملیحه (1381) شهروندی و رفاه اجتماعی، فصلنامه رفاه اجتماعی، تهران، 1 (4)، 9-23.
    • شیانی، ملیحه (1384) شهروندی و مشارکت در نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی، فصلنامه حقوق و تامین اجتماعی، تهران، 1 (1).
    • صادقی بروجنی، خسرو (1390) نئولیبرالیسم در بوته نقد(مجموعه مقالات)، لندن: انتشارات هندزمیدیا.
    • عاملی، سعیدرضا (1380) «تعامل جهانی شدن، شهروندی و دین»، نامه علوم اجتماعی، 18 (18)، 167-200.
    • عسگری، محمود (1399) رویکردی به ناآرامی های اجتماعی در ج.ا. ایران از منظر مقام معظم رهبری فصلنامه مطالعات بین رشته­ای دانش راهبردی، تهران، 10(40).
    • علیزاده­هنجنی، حسین و فضائلی، امیرعباس (۱۳۸۴) «وضعیت عدالت در تامین مالی نظام سلامت در ایران»، فصلنامه رفاه اجتماعی، 5 (19)، 279-300.
    • غریبی، فردین، حیدری، عطاءالله، زارعی، مژده (1392) درصد پرداخت مستقیم از جیب برای خدمات سلامت توسط مردم در استان کردستان در سال ۱۳۸۸، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان، 18 (3)، 20-28.
    • غنی‌نژاد، موسی (1389) خصوصی‌سازی در ایران یک نگاه اجمالی، مجله گفتگو، ۵۶، 67-74.
    • غنی­نژاد، موسی (سوم مهر 1385) نهادگرایی لباس جدید چپ ایرانی، روزنامه دنیای اقتصاد، شماره 1064.
    • غنی­نژاد، موسی (پنجم دی 1396) سیاست‌گذاری برای مبارزه با فقر، روزنامه دنیای اقتصاد، شماره 4225.
    • غنی­نژاد، موسی(1383) پیش زمینه های اقتصادی برای دموکراسی، بازتاب اندیشه، 53، 29-30.
    • کاستلز، استفان، الیستر، دیویدسون (1382) مهاجرت و شهروندی، (ترجمه تقی­لو، فرامرز)، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
    • کشاورز، عبدالله، کلهر، روح اله، جوادی، امیر، آصف­زاده، سعید (1390) برآورد پرداخت مستقیم از جیب بیماران برای هزینه های درمان در شهر قزوین سال ۱۳۸۸، فصلنامه بیمارستان، 10(4)، 71-77.
    • کلاین، نائومی(1389) دکترین شوک ظهور سرمایه داری فاجعه،(ترجمه شهابی، مهرداد)،تهران: نشرکتاب آمه، چاپ اول.
    • مرکز آمار ایران (1396) گزیده نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395، تهران: مرکز اسناد سازمان آمار ایران.
    • مالجو، محمد (1381) حقوق شهروندی و تامین اجتماعی، فصلنامه مجلس و راهبرد، 9(33)، 51-67.
    • مالجو، محمد (1388) تأمین اجتماعی به­مثابه حق شهروندی، فصلنامه حسابدار رسمی، 6، 3-5.
    • مدنی­قهفرخی، سعید (1394) ضرورت مبارزه با پدیده فقر و نابرابری در ایران، تهران: آگاه.
    • مردیها، مرتضی (1399) «دولت رفاه و دوگانه­ی سوسیال­دمکراسی-لیبرال­دمکراسی» فصلنامه دولت­پژوهی، 5 (21)، 29-57
    • ملک‌محمدی، حمیدرضا (1391) لویاتانی با نان کوچک‌تر و جثه‌ای بزرگ‌تر»، مجله سوره اندیشه، 8، (60-61).
    • موسوی، میرحسین، راغفر، حسین، فاضل، زهرا (1397) سنجش عدالت در تأمین مالی هزینه‌های سلامت خانوارها در برنامه‌های توسعه‌ی ایران، مجله تحقیقات نظام سلامت حکیم، 21 (1)، 1-12.
    • هاروی، دیوید (1386) نئولیبرالیسم (تاریخ مختصر)، ترجمه محمود عبدالله­زاده، تهران: نشر اختران، چاپ اول.
    • هیرشمن،آلبرت (1391) خطابه ارتجاع: انحراف، بیهودگی، مخاطره، ترجمه محمد مالجو، تهران: پردیس دانش.
    • هیوود، اندرو(1391) سیاست، ترجمه عبدالرحمن عالم، تهران: نشرنی

    ب- انگلیسی

    • Hajizadeh M, Nghiem HS. (2011) Out-of-pocket expenditures for hospital care in Iran: who is at risk of incurring catastrophic payments? International journal of health care finance and economics. 11(4), 267-285.
    • Hotchkiss DR, Hutchinson PL, Malaj A, Berruti AA. (2005) Out-of-pocket payments and utilization of health care services in Albania: Evidence from three districts. Health policy, 75(1):18-39.
    • Kolasa K, Kowalczyk M. (2016) Does cost sharing do more harm or more good?-a systematic literature review. BMC Public Health, 16(1), 992.
    • Miller, D, (1991) liberty, oxford: oxford university press.
    • UNESCO (2019) Migration, displacement & education: Building bridges, not walls, Retrieved from http://unesco.org
    • World Health Organization. (2015) Health System Financing Profile by country, Retrieved from http://who.int/nha/database

    منابع انترنتی

    • اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران (تیر 1398) « راه به حرکت درآوردن بخش مسکن چیست؟» بازیابی شده از: http://www.tccim.ir
    • افشین، حسین (خرداد 1398) « حذف سوداگری ۷۷ درصدی از بخش مسکن با اخذ مالیات بر عایدی سرمایه» بازیابی شده از:  http://moqavemati.net/91306
    • امیدی، رضا (اردیبهشت 1397) «خصوصی‌سازی نظام آموزشی، مهم‌ترین شاخص شکاف طبقاتی در ایران» بازیابی شده از: www.irna.ir/news/83026940
    • سازمان آمارکشور (مهر 1396) «جداول حساب های ملی سلامت ١٣٩٤ بر روی درگاه ملی آمار قرار گرفت» بازیابی شده از:  www.amar.org.ir/news/ID/2893
    • حسام، فرحناز، بیات، موسی (1395) «گونه شناسی مدارس در نظام آموزش و پرورش ایران (با تأکید بر تحلیل اجتماعی پیامدهای آن)»، مرکز پژوهش­های مجلس، بازیابی شده از: http://rc.majlis.ir.
    • رضوی، روح­الله (1388) « تأمین مسکن محرومان نخستین گام برقراری عدالت اقتصادی و ریشه­کنی فقر در کشور»، مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه علم و صنعت ایران(گروه سیاست­گذاری مسکن) بازیابی شده از:  https://itan.ir/13108
    • غنی­نژاد، موسی (تیر 1385) «نباید به بهانه دولت رفاه، حقوق و آزادی‌های مردم از بین برود» بازیابی شده از: www.isna.ir/news/8504-05727
    • مؤمنی، فرشاد (18 مرداد 1398) «بانک‌های خصوصی بیشترین نقش را در سوداگری بخش مسکن داشته‌اند» بازیابی شده از: www.etemadonline.com
    • نیک­نژاد، محمدرضا، مسلمی رضا (مرداد 1398) «نتایج کنکور ۹۸، مصداقِ بی‌عدالتی در حق فرودستان» بازیابی شده از: www.ilna.ir/fa/tiny/news-799471
    • هراتی­نیک، رفیعه (۲۳ بهمن ۱۳۹۱) «راز موفقیت کشورهای شمالی» بازیابی شده از: https://www.magiran.com/article/2677324
    • واعظ­مهدوی، محمدرضا (خرداد 1398) «9 درصد خانواده‌های ایرانی برای تحصیل فرزندانشان باید وسایل زندگی بفروشند» بازیابی شده از:   http://pana.ir/news/921464
    • وزرات راه و شهرسازی (اردیبهشت 1396) «رکوردهای معنادار قیمت ملک از سال ۶۸ تا ۹8» بازیابی شده از: www.mrud.ir/news-view/ArticleId/970