الگوی بازدارندگی راهبردی سازمان‌های نظامی در محیط امنیتی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه فرماندهی و ستاد آجا

چکیده

نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران متشکل از سازمان‌های متبوعه با نگاه به آینده در یک محیط امنیتی پیچیده و نامشخص جهانی با عوامل مؤثر بر بازدارندگی راهبردی سازمان‌های نظامی بسیار متنوع فعالیت خواهند کرد. که در برخی مواقع این عوامل بنیادی بوده و ریشه در فرهنگ و یا ساختار سیاسی کشور دارند. با توجه به پیچیدگی این محیط، نگارنده مقاله هدف‌گذاری خود را با ابتناء بر بُعد امنیتی سازمان‌های نظامی به‌منظور طراحی الگوی بازدارندگی راهبردی استوار ساخته است. در این مقاله، با شناسایی و دسته‌بندی عوامل مؤثر محیط امنیتی سازمان‌های نظامی با دیدی جامع و با مطالعه مبانی نظری و پیشینه تحقیقات انجام شده و هم‌چنین تحلیل اسناد بالادستی، در قالب هدف اصلی این مقاله می‌پردازد. سئوال اصلی تحقیق «الگوی بازدارندگی راهبردی سازمان‌های نظامی جمهوری اسلامی ایران در محیط امنیتی چیست؟» شناسایی عوامل اساسی بازدارندگی راهبردی در محیط امنیتی، با بهره‌مندی از روش گردآوری داده‌ها؛ کتابخانه‌ای و میدانی و ابزار آن‌ها نسبت به جمع‌آوری داده‌ها اقدام شده است. نوع تحقیق کاربردی توسعه‌ای است و رویکرد آمیخته با روش کمی(توصیفی) و کیفی(تحلیلی) و استفاده از پرسش‌نامه‌ی پیمایشی با 32 نفر خبره انجام شده است. یافته‌های تحقیق در نهایت به ارائه‌ی الگوی بازدارندگی راهبردی سازمان‌های نظامی در محیط امنیتی منتهی شد که دارای 6 اصل(تأثیرگذارترین اصل، معنویت و پس از آن نیز به ترتیب، جلوگیری از منازعه، اقدام عملی، عاقبت‌اندیشی بر مبنای منطق، اعتبار ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی و تبلیغات روانی است)، 11 عامل و 53 شاخص مؤثر می‌باشند و طی الگویی به متولیان ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • منابع

    الف- فارسی

    - بیانات و رهنمودای رهبر معظم انقلاب حضرت امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی)؛

     - احدی، محمد و محمد شاه‌محمدی(1397)، «طرح راهبردی دفاع سایبری جمهوری اسلامی ایران در حوزه‌ی بازدارندگی، فصلنامه‌ی علمی پژوهشی مطالعات بین رشته‌ای دانش راهبردی، سال هشتم، شماره‌ی 31، تابستان 1397، ص 225 ص 252.

    - اقبالی، کاظم(1382)، «الگوی تعاملی اصول بازدارندگی بر مبنای فرامین فرماندهی معظم کل قوا(مدظله العالی)»، تهران، دانشگاه عالی دفاع ملی.

    - ام­.الیوت، جفری و رجینالد، رابرت(1378)، «فرهنگ اصطلاحات سیاسی و استراتژیک»، ترجمه‌ی میرحسین رئیس‌زاده، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین­المللی.

    - بیلیس، جان(1383)، «جهانی شدن سیاست»، جلد1، ترجمه‌ی ابوالقاسم راه‌چمنی، تهران، ابرار معاصر، چاپ اول.

    - بلیس، جان و استیو اسمیت(1383)، «جهانی شدن سیاست، روابط بین‌الملل در عصر نوین»، ترجمه ابوالقاسم راه‌چمنی و دیگران، تهران؛ مؤسسه مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.

    - بی‌نا(1388)، «روش‌شناسی محیط امنیتی»، گروه مرکز تحقیقات استراتژیک و مجمع تشخیص مصلحت نظام.، تهران، دانشگاه عالی دفاع ملی.

    - چینی، حبیب(1382)، «امکانات، محدودیت‌ها، فرصت‌ها و تهدیدات در برابر امنیت اقتصادی»، چاپ اول، تهران، مجموعه مقالات همایش راه‌کارهای توسعه امنیت اقتصادی، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی،

    - دوثرتی، جیمز(1372)، «نظریه‌های متعارض در روابط بین‌الملل»، جلد دوم، ترجمه‌ی علیرضا طیب و وحید بزرگی، تهران، قومس.

    - دهقانی، علی‌اصغر(1397)، «بازدارندگی سایبری در امنیت جهانی: تهدید سایبری روسیه و چین علیه زیرساخت‌های حیاتی آمریکا»، فصلنامه‌ی رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، سال هشتم، شماره‌ی 4(50 پیاپی)، تابستان 1396.

    - رحمانی، منصور(1370)، «تجزیه و تحلیل سیاست خارجی»، تهران، دانشکده‌ی وزارت امورخارجه.

    - رفیعی، سیدکمال‌الدین(1387)، «قدرت نرم، تحلیل راهبردی»، دفتر مطالعات و امور دفاعی، تهران، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح.

    -ریاضی، وحید(1399)، «گزارش بررسی و تجزیه و تحلیل جامع تئوری بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران در برابر آمریکا با توجه به تمامی شاخص‌ها، اهداف راهبردی و توانمندی‌های کشور»، تهران، پژوهشکده‌ی امنیت ملی.

    - ریاضی، وحید(1398)، «الگوی بومی تأمین امنیت سرمایه‌گذاری با تأکید بر بُعد اقتصادی»، تهران، فصلنامه‌ی علمی پژوهشی مطالعات بین‌رشته‌ای دانش راهبردی، تابستان 99، ص 7 الی 31.

    - ریاضی، وحید(1393)، «عوامل مؤثر در سازمان‌دهی سازمان‌های نظامی»، تهران، فصلنامه‌ی علمی پژوهشی مطالعات بین‌رشته‌ای دانش راهبردی، سال 4، شماره‌ی 14، بهار 93، ص 119 ص 142.

    - ریاضی، وحید(1399)، «جزوه‌ی درس بازی جنگ راهبردی؛ نظریه‌ی بازی‌ها»، تهران، دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی، دانشکده‌ی دفاع ملی، گرایش اندیشه و سیاست دفاعی.

    - فریدمن، لارنس(1389)، «بازدارندگی»، ترجمه عسگر قهرمان‌پوربناب و روح‌الله طالبی‌آرانی، پژوهشکده مطالعات راهبردی چاپ دوم 1389.

      - کالینز، جان‌ام(1381)، «استراتژی نظامی»، ترجمه‌ی عبدالحمید حیدری، تهران، دانشگاه امام حسین(علیه‌السلام)، دوره عالی جنگ سپاه پاسداران.

     - کریمی، حمید(1391)، «تبیین الگوی بازدارندگی همه‌جانبه دفاعی جمهوری اسلامی ایران در مقابله با تهدیدات ناهمطراز»، تهران، دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی.

    -گارن‌هام، دیوید(1379)، «ضرورت‌های بازدارندگی»، ترجمه‌ی سعید کافی، دوره عالی جنگ دانشکده فرماندهی و ستاد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چاپ اول سال 1379.

    - عبداله‌خانی، علی(1383)، «نظریه‌های امنیت: مقدمه‌ای به طرح‌ریزی دکترین امنیت ملی»، تهران: انتشارات ابرار معاصر تهران.

    - لطفیان، سعیده؛ (1376)، «استراتژی و روش­های برنامه­ریزی استراتژیک»، تهران، مؤسسه­ی چاپ و انتشارات وزارت امور‌خارجه.

     - مشیرزاده، حمیرا(1382)، «تئوری­های جدید در روابط بین­‌الملل»، تهران، دانشکده­ی علوم سیاسی دانشگاه تهران.

     - مشیر­زاده، حمیرا(1380)، «طرح دفاع ملی موشکی آمریکا»، تهران، فصلنامه­ی سیاست خارجی، سال پانزدهم، تابستان 1380، ص 51 ص 78.

    - میر معزی، سیدحسین(1390)، «نظام اقتصادی اسلام»، چاپ اول، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

     - نقیب‌زاده، احمد(1369)، «تحولات روابط بین‌الملل»، تهران، قومس.

    ب- انگلیسی

    • Alexander Wendt(1987), "The Agent-Structure Problem in Internationl Relation Theory", International Organization 41, No. 3, (1987), pp. 335-70.
    • Barry Buzan and Ole Waver(2003), "Regional and Power the Structure of International Security", Cambridge: Cambridge University Press, 2003, p. 43.
    • Colin S. Gray, (2000), "Military & Strategic Studies; Peace Studies, Comparative Strategy", Volume 19, Issue 3
    • Hudson Institute(1971), "The Nature of General War, HI-1537-BN" (Croton-on- Hudson, NY: November 5), 5 (Chart 2).
    • Kharyapin, A. L. (2005), "Conceptual Principle of Strategic Deterrence", Military Thought.
    • Michael Doyl(1986), "Liberalism and World Politics", American Political Science Review 80, No. 4, (1986), pp. 1151-69.
    • Ned Lebow, Richard(2007), "Coercion Cooperation, and Ethics in International Relations", Routledge,
    • Peter J. Katzenstein(1996), "The Culture of National Security: Norm and Identity in World Politics", New York: Columbia University, 1996, Chaps. 4, 6, 9.
    • Ronald L. Jepperson, Alexander Wendt, and Yeter J. Katzenstein(1996), "Norms, Identity, and Culture in National Security", in The Culture of National Security", Peter Katzenstein, New York: Columbia University Press, 1996, pp. 37-42.
    • Scruton, Roger(2007), "The Palgrare Macmillan Dictionary of Political Thought", 3rd edition, Palgrare Macmillan, New york.
    • Terriff, Rerry and others(1999), "International Relation Security Studies, in Security Studies today", London, Polity press.
    • Wirtz, James J. (2005), "Disarmament, Deterrence and Denial, Comparative Strategy". Vol. 24, Issue 5.