واکاوی و تبیین پیشران‌های موثر بر آینده اقتصاد ایران در راستای تحقق بیانیه گام دوم انقلاب

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری آینده پژوهی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

2 دکتری آینده پژوهی ، مدرس دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

3 استادیار گروه حسابداری، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران

4 دانشجوی دکتری آینده پژوهی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران

چکیده

به دلیل تغییرات مداوم، پویایی مستمر و ناپایداری محیطی فضای اقتصادی در ایران واکاوی و کنترل پیشران‌ها و آینده‌نگاری راهبردی بر اساس آن بیش‌ازپیش ضروری شده است. لذا پژوهش حاضر در پی شناسایی و تحلیل پیشران‌های کلیدی تأثیرگذار بر آینده اقتصاد ایران در راستای تحقق سند راهبردی آینده نگارانه بیانیه گام دوم انقلاب مقام معظم رهبری است. پژوهش حاضر از منظر هدف توصیفی و ازلحاظ راهبرد‌های پژوهش پیمایشی است. جهت انجام پژوهش از روش آمیخته با راهبرد غالب اکتشافی متوالی استفاده‌شده است. ابتدا به روش کیفی و با کمک آرای خبرگان، پیشران‌ها شناسایی و بر اساس الگوی EPISTELU دسته‌بندی و به گروه‌های 8 گانه اقتصادی، سیاسی، نهادی، اجتماعی، فناوری، حقوقی، دانشگاهی و زیست‌محیطی تقسیم‌بندی شدند. در ادامه با کاربست روش دلفی فازی ابتدا نظر خبرگان از طریق توزیع پرسشنامه جمع‌آوری و پیشران‌ها اولویت‌بندی شدند. سپس با ترسیم نمودار پراکنش بر پایه دو محور میزان عدم قطعیت و تأثیر، پیشران‌های اصلی گزینش شدند. یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد که پیشران‌های کلیدی: نرخ ارز، ثبات سیاسی، کنترل تورم، تحریم‌های نفتی و اقتصادی ایران، فساد اقتصادی؛ اقتصاد دیجیتال، دولت الکترونیک، مولد شدن و صنایع دانش‌بنیان، بیکاری جوانان و میزان مشارکت و سرمایه اجتماعی؛ 10 پیشران اصلی مؤثر بر آینده اقتصاد ایران می‌باشند. در انتها بر اساس یافته‌های پژوهش، پیشنهاد‌هایی برای سیاست‌گذاری برای اقتصاد ایران ارائه‌شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • الف- منابع فارسی

    • افطاری، بهنام و وقوفی، امید. (1400). ارائه چارچوب مفهومی آینده‌اندیشی از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله‌العالی)، آینده‌پژوهی انقلاب اسلامی، 2(1): 79-108.
    • اقبال، حدیث و رجبی فرجاد، حاجیه. (1399). الگوی حکمرانی خوب در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، فصلنامه علمی پژوهش‌های انقلاب اسلامی، 9(35): 27-9.
    • ایمانی، عبدالمجید؛ راشکی، مریم؛ آهنگ، فرحناز؛ پورانجنار، گل بهار و بختیاری، زینب. (1397). شناسایی راهبردهای مؤثر بر حمایت از کالای ایرانی با رویکرد اقتصادی (بهره‌گیری از بیانات آیت‌الله خامنه‌ای)، مطالعات راهبردی بسیج، 21(80): 5-30.
    • باقری، علی و موسوی، سید مصطفی. (1397). مفهوم شناسی اقتصاد مقاومتی و تبیین نقش و جایگاه آن در دوران پساتحریم. فصلنامه سیاست های مالی و اقتصادی، ۶ (۲۴): ۱۱۱-۱۴۷.
    • برومند، زهرا؛ شریفی میلانی، هامون. (1400). شناسایی پیشران‌های مؤثر بر آینده صنعت نشر کتاب در ایران. آینده‌پژوهی مدیریت، 31(124): 30-19.
    • بهرامی، تورج و غنی زاده، سامان. (1398). تبیین جایگاه و نقش پلیس امنیت اقتصادی در تحقق اهداف بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی ایران، فصلنامه علمی کارآگاه،12(48):58-43.
    • پورعباسی، عطاالله؛ و امامی رضوی، سید حسن؛ خیری، زهرا؛ نقوی الحسینی، سلماز و لاریجانی، باقر. (1398). تبیین جایگاه بیانیه گام دوم انقلاب در اسناد سیاستی جمهوری اسلامی ایران و الگوی پیاده‌سازی مفاهیم آن در نظام آموزش عالی سلامت. طب و تزکیه، 28(3 ): 10-1.
    • جعفری، ابوالفضل و رئیسیان، امیرمحمد. (1399). واکاوی مؤلفه‌های اقتصادی بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی در تطبیق با مفاهیم بنیادین اسلام با استفاده از روش تحلیل مضمون، اولین کنفرانس بین‌المللی علوم اسلامی و پژوهش‌های دینی، تهران.
    • چاووشی، ناصر. (1398) بررسی مؤلفه‌های آینده‌پژوهانه در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، اولین همایش بین‌المللی گام دوم انقلاب، 235-251.
    • حسین آبادی، باقر؛ شایگان، فریبا؛ قزوینه، مجید و کرمی، احمد. (1400). واکاوی مبارزه با فساد اقتصادی از دیدگاه مقام معظم رهبری (با تأکید بر بیانیه‌ گام دوم انقلاب). فصلنامه علمی کارآگاه، 15(56): 185-214.
    • خوانساری، رسول و قلیچ، وهاب. (1394). اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر تحقق سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی در نظام بانکی با استفاده از روش تاپسیس فازی، تحقیقات مالی اسلامی، 5(1): 89-118.
    • سلمانی، بهزاد؛ بهبودی، داود؛ اصغرپور، حسین و ممی پورف سیاب. (1391). اثر بی ثباتی درآمدهای نفتی بر رشد اقتصادی ایران با تاکید بر حساب ذخیره ارزی. پژوهشنامه اقتصاد کلان، 7(14):128-104.
    • سیف، اله مراد. (1393). مقدمه‌ای بر نقشه راه پیاده‌سازی سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی جمهوری اسلامی ایران، مطالعات راهبردی بسیج، 16(61): 89-115.
    • شاه‌آبادی، ابوالفضل و بهاری، زهره. (1393). تأثیر ثبات سیاسی و آزادی اقتصادی بر رشد اقتصادی کشورهای منتخب توسعه‌یافته و در حال‌توسعه، فصلنامه علمی پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 4(16): 72-53.
    • شقاقی شهری، وحید؛ امیری، حسین و روشن معز، مریم. (1398). بررسی اثرات درون‌زایی بر تقویت برون‌نگری اقتصاد ایران، سیاست‌های راهبردی و کلان، 6(ویژه‌نامه سال 1397): 770-789
    • صالحی، قاسم؛ صحت، سعید و سلامی، سید رضا. (1399). شناسایی و اولویت‌بندی اثرگذارترین عوامل و پیشران‌های رشد اقتصادی در ایران، مطالعات اقتصاد اسلامی، 13(1): 339-366
    • صیادی، محمد و بهرامی، جاوید. (1394). ارزیابی اثرات سیاست‌های سرمایه‌گذاری درآمد نفتی بر متغیرهای عملکرد اقتصادی در ایران: رویکرد تعادل عمومی تصادفی پویا، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، 4(16): 85-135.
    • عباس‌نیا، سید محمد؛ بت‌شکن، محمدهاشم؛ دهقان دهنوی، محمدعلی؛ محقق نیا، محمدجواد و اصلی پور، حسین. (1398). طراحی شبکه عوامل مؤثر بر عیوب ساختاری در تنظیم گری صندوق‌های بازنشستگی (در راستای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی و بیانیه گام دوم انقلاب). مطالعات راهبردی بسیج، 22(84): 113-134.
    • عبدالملکی، حجت‌الله. (1395)، اقتصاد مقاومتی: درآمدی بر مبانی، سیاست‌ها و برنامه عمل، تهران: انتشارات بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق (ع).
    • عرب بافرانی، محمدرضا و مهتدی، مهدی. (1399). شناسایی تصاویر و ابرتصویر ارائه شده توسط بیانیه گام دوم با رویکرد تصویرسازی آینده، فصلنامه علمی پژوهش‌های انقلاب اسلامی، 9(35): 222-203.
    • عطار، سعید و خواجه نایینی، علی. (1394). بررسی و تحلیل عوامل مؤثر بر ناکارآمدی نظام سیاست‌گذاری در ایران، فصلنامه سیاست‌گذاری عمومی، 1(1): 20-1.
    • کرسول، جان. (1396). پویش کیفی و طرح پژوهش، ترجمه‌ی حسن دانایی‌فرد و حسین کاظمی، چاپ سوم، تهران: انتشارات صفّار.
    • کشاورز، محسن؛ علیخان زاده، علیرضا. (1399). طراحی نظام مسائل اقتصاد ایران مبتنی بر تحلیل تفسیری ساختاری بیانیه گام دوم، مطالعات راهبردی بسیج، 23(89):21-1.
    • گوردون، آدام (1392). فهم آینده، ترجمه‌ی طیبه واعظی. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
    • لطفیان کریم، ابراهیم؛ جواهری احمدپور، خلیل، قاسمی، نعمت الله و بصیرتی، محمد کاظم. (1399). رصد نقش اقتصاد مقاومتی در آینده اقتدار امنیتی کشور. آینده پژوهی انقلاب اسلامی، 1(2):121-160.
    • لطفیان کریم، ابراهیم؛ جواهری احمدپور، خلیل؛ قاسمی، نعمت‌الله و بصیرتی، محمد کاظم. (1399). رصد نقش اقتصاد مقاومتی در آینده اقتدار امنیتی کشور، آینده‌پژوهی انقلاب اسلامی، 1(2):121-160.
    • مبینی، محمد و معمارزاده، غلامرضا. (1395). آینده‌پژوهی سازمان‌های دولتی ایران متناسب با الزامات اقتصاد مقاومتی، سیاست‌های راهبردی و کلان، 1-32.
    • محمدولی، مجید و صفر آهنگ، رسول. (1398) بازسازی معماری سازمان ناجا بر اساس بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، فصلنامه مطالعات راهبردی ناجا، 4(11):91-61.
    • موسوی، سیدمحمدجواد و فروزنده دهکردی، لطف‌الله. (1396). بررسی اهداف انقلاب اسلامی و الزامات دستیابی به آن در اندیشه مقام معظم رهبری. مطالعات دولت پژوهی در جمهوری اسلامی ایران، 3(2):
      27-44.
    • میرزاخانی، حسن. (1391). الزامات سرمایه‌گذاری خارجی در سال تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی. مجله اقتصادی، بررسی مسائل و سیاست‌های اقتصادی، 12(7): 93-112.
    • نجفی، سجاد؛ یزدان پناه درو، کیومرث؛ پیشگاهی‌فرد، زهرا و بدیعی ازنداهی، مرجان. (1399). مقاله پژوهشی: تبیین عوامل کلیدی اثرگذار بر قدرت دفاعی ج.ا.ایران در افق زمانی 1410. فصلنامه علمی راهبرد دفاعی، 18(4): 1-38.
    • یعقوبی، نورمحمد؛ دهقانی، مسعود و امیدوار، ملیحه. (1399). آینده‌نگاری شاخص‌های ترکیبی اقتصاد دانش‌بنیان در ایران (افق 1404). سیاست‌های راهبردی و کلان، 8(31): 422-451.

     

    ب- انگلیسی

    • da Silva Nascimento, L., Reichert, F. M., Janissek-Muniz, R., & Zawislak, P. A. (2020). Dynamic interactions among knowledge management, strategic foresight and emerging technologies. Journal of Knowledge Management. 25)2): 275-297.
    • Godet, M., Durance, P., & Gerber, A. (2008). Strategic Foresight La Prospective Use and Misuse of Scenario Building, Paris, France.
    • Habibi, A., Jahantigh, F. F., & Sarafrazi, A. (2015). Fuzzy Delphi technique for forecasting and screening items. Asian Journal of Research in Business Economics and Management, 5(2), 130-143.‏
    • Hines, A. & Bishop, P. (2006). Thinking about the Future: Guidelines for the Strategic Foresight. Washington: SocialTechnologies LLC.
    • Iden, J., Methlie, L. B., & Christensen, G. E. (2017). The nature of strategic foresight research: A systematic literature review. Technological Forecasting and Social Change116, 87-97.
    • Linz, M. (2012). “Scenarios for the aviation industry: A Delphi-based analysis for 2025”, Journal of Air Transport Management, 22 (2), 28-35.
    • Nowack, M., Endrikat, J., & Guenther, E. (2011). Review of Delphi-based scenario studies: Quality and design considerations. Technological Forecasting and Social Change, 78(9), 1603-1615.
    • Rohrbeck, R., Battistella, C., & Huizingh, E. (2015). Corporate foresight: An emerging field with a rich tradition. Technological Forecasting and Social Change, 101, 1-9.,
    • Slaughter, Richard A. (2018). Mapping the Future: Creating a Structural Overview of the Next 20 Years. Melbourne: Foresight International.